Η ανατροπή των παγκόσμιων οικονομικών ισορροπιών

Γράφει ο Θανάσης Ζεκεντές, Οικονομολόγος MSc

Διαχρονικά η οικονομική κατάσταση μιας χώρας προσδιορίζει τη δυνατότητα παρέμβασής της στον παγκόσμιο ανταγωνισμό για την πολιτική κυριαρχία. Όλες οι μεγάλες αυτοκρατορίες που είχαν διάρκεια στο χρόνο στηρίχθηκαν στην καλά οργανωμένη εσωτερική οικονομία, η οποία χρηματοδοτούσε τη στρατιωτική ισχύ και τη διπλωματική παρέμβαση τους.

Από την εποχή των μεγάλων ανακαλύψεων των Ευρωπαίων θαλασσοπόρων και τη δημιουργία των Ευρωπαϊκών Αποικιακών Αυτοκρατοριών, η Ευρώπη κατέχει κομβική θέση στην παγκόσμια οικονομία. Μετά τον αγώνα ανεξαρτησίας των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, την αυτονόμηση από τη Βρετανική Αυτοκρατορία του Καναδά και της Αυστραλίας και τον εκσυγχρονισμό της Ιαπωνίας, ο αναπτυγμένος κόσμος περιλαμβάνει την Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική, την Ωκεανία και την Ιαπωνία.


Η οικονομική κρίση του 2008 σηματοδοτεί την ανατροπή των παγκόσμιων οικονομικών ισορροπιών. Νέες δυνάμεις αναδεικνύονται στον παγκόσμιο οικονομικό χάρτη βελτιώνοντας τη συμμετοχή τους στο παγκόσμιο Α.Ε.Π. Οι οικονομικά αναπτυγμένες οικονομίες χαρακτηρίζονται πλέον από χαμηλά ποσοστά ανάπτυξης, μικρά ποσοστά αποταμίευσης και υψηλό δημόσιο χρέος. Αντίθετα οι ταχύτατα αναπτυσσόμενες οικονομίες του πλανήτη, όπως είναι η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία κ.α. έχουν εκρηκτικούς ρυθμούς ανάπτυξης, μεγάλα ποσοστά αποταμίευσης, χαμηλό δημόσιο χρέος και θετικό ισοζύγιο πληρωμών.

Οι αναπτυγμένες οικονομίες του πλανήτη ήταν για πολλά χρόνια οι παγκόσμιοι παραγωγοί. Κατείχαν τα μέσα παραγωγής, εκμεταλλεύονταν τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους των αναπτυσσόμενων χωρών και δημιουργούσαν υψηλές υπεραξίες που επέτρεπαν στους κατοίκους τους να έχουν ένα υψηλό βιοτικό επίπεδο. Ο οικονομικός μετασχηματισμός των αναπτυσσόμενων χωρών, με την αξιοποίηση των συγκριτικών τους πλεονεκτημάτων, όπως είναι τα φθηνά εργατικά χέρια και οι φθηνές πλουτοπαραγωγικές πηγές των χωρών αυτών, σε συνδυασμό με τον εγχώριο προστατευτισμό, την επένδυση στην έρευνα και ανάπτυξη, δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για να μεταφερθεί η παγκόσμια παραγωγή από τις ακριβές αναπτυγμένες στις φθηνές αναπτυσσόμενες οικονομίες του πλανήτη.

Κλειδί για την οικονομική ανάπτυξη των αναπτυσσόμενων χωρών είναι η πολύ υψηλή εγχώρια αποταμίευση, η οποία ευνοεί τις επενδύσεις, σε αντίθεση με τις αναπτυγμένες οικονομίες της δύσης οι οποίες χαρακτηρίζονται από την υψηλή κατανάλωση και τη σχετικά χαμηλή αποταμίευση. Με βάση τις εκτιμήσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) η συνολική αποταμίευση των αναπτυγμένων χωρών για το 2011 αντιστοιχεί στο 18% του ΑΕΠ τους, όταν το αντίστοιχο ποσοστό για τις αναπτυσσόμενες χώρες της Ασίας (εκτός Μέσης Ανατολής) ανέρχεται σε 46%, ενώ για το σύνολο το αναπτυσσόμενων χωρών το ποσοστό αποταμίευσης είναι 34%.

Σήμερα, το 2011, η πρόβλεψη του ΔΝΤ για την ανάπτυξη των αναπτυγμένων χωρών ανέρχεται στο 2,3% (Ευρωζώνη 2%, ΗΠΑ 2,5%), όταν η αντίστοιχη πρόβλεψη για τις αναπτυσσόμενες είναι 6,6% (Κίνα 9,6%, Ινδία 8,2%). Με τις αναπτυσσόμενες χώρες να αναπτύσσονται 4% ταχύτερα από τις αναπτυγμένες, γίνεται σαφές πως η συμμετοχή των αναπτυσσόμενων οικονομιών, που σήμερα υπολείπεται των αναπτυγμένων στο παγκόσμιο ΑΕΠ, θα ανατραπεί υπέρ τους. Η συνολική συμμετοχή των αναπτυγμένων χωρών στο παγκόσμιο ΑΕΠ θα μειωθεί από 64,6% το 2011 σε 58,9% το 2016. Ειδικότερα, το ΑΕΠ της Ευρωζώνης ως ποσοστό του παγκόσμιου ΑΕΠ για την ίδια περίοδο αναφοράς θα μειωθεί από 18,8% σε 16,4%, όταν για την ίδια περίοδο το ΑΕΠ των αναπτυσσόμενων χωρών της Ασίας (εκτός Μέσης Ανατολής) θα ανέλθει από 15,2% σε 19,2%.

Η επιβράδυνση της οικονομικής μεγέθυνσης της δύσης, χωρίς την αντίστοιχη επιβράδυνση στην κατανάλωση της θα έχει επίπτωση στο ισοζύγιο πληρωμών των αναπτυγμένων χωρών, το οποίο θα γίνει ελλειμματικό υπέρ των αναπτυσσόμενων. Με βάση τη σχετική πρόβλεψη του ΔΝΤ το έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών των αναπτυγμένων χωρών θα αυξηθεί από 0,3% του ΑΕΠ φέτος στο 0,6% του ΑΕΠ τους το 2016, όταν για την ίδια περίοδο το αντίστοιχο πλεόνασμα των αναπτυσσόμενων χωρών της Ασίας θα αυξηθεί από 3,3% του ΑΕΠ τους φέτος στο 4,8% του ΑΕΠ τους το 2016.

Το αποτέλεσμα της κατάστασης αυτής είναι οι αναπτυγμένες οικονομίες να αυξάνουν το δημόσιο χρέος τους και οι αναπτυσσόμενες να το διατηρούν σε χαμηλά και φθίνοντα επίπεδα. Για παράδειγμα, το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί στις αναπτυγμένες χώρες από το 103% το 2011 στο 107% το 2016 (από 87% σε 86% για την Ευρωζώνη). Αντίθετα, για την ίδια περίοδο στις αναπτυσσόμενες χώρες της Ασίας το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί από 30% σε 22%, στις χώρες της Λατινικής Αμερικής αναμένεται να μειωθεί από 50% σε 45%, ενώ για το σύνολο των αναπτυσσόμενων χωρών αναμένεται να μειωθεί από 34% σε 28%.

Εφόσον οι προβλέψεις του ΔΝΤ επαληθευτούν γίνεται σαφές πως η παγκόσμια οικονομία μετασχηματίζεται, με νέους πόλους να κερδίζουν έδαφος σε βάρος των παραδοσιακών οικονομικών δυνάμεων του πλανήτη. Η Ελλάδα ως χώρα μέλος της Ευρωζώνης δεν θα μείνει ανεπηρέαστη από τις διεθνείς εξελίξεις και ίσως το δημοσιονομικό της πρόβλημα να σχετίζεται άμεσα με αυτές.