Ο εκπαιδευτικός είναι εκείνος που πρέπει "να μάθει"!

 Εν αρχή ην ο .. δάσκαλος» “Μεταρρυθμίσεων συνέχεια” συνέντευξη του Αριστοτέλη Ράπτη

03/08/2010 - 10:11

Ο φαύλος κύκλος του προβλήματος της Εκπαίδευσης

Τι γίνεται κύριε Ράπτη με τις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις; Είναι τόσο απαραίτητες κάθε τόσο;

«Τα προβλήματα του εκπαιδευτικού μας συστήματος και τα κενά των μεταρρυθμίσεων είναι πολλά και γίνοντα καθημερινά αντικείμενο κριτικής. Επιτρέψτε μου όμως να επικεντρωθώ σε ένα από αυτά, γιατί το θεωρώ πολύ σημαντικό για την υπόθεση της αναβάθμισης της Εκπαίδευσής μας και για το σπάσιμο του φαύλου κύκλου στον οποίο αυτή έχει μπει διαχρονικά μέχρι σήμερα.

 Τα τελευταία 25 χρόνια κάθε υπουργός Παιδείας έκανε τη δική του «μεταρρύθμιση» εκτός από εκείνους που δεν προλάβαιναν και αναδομούνταν γρήγορα. Ο  επόμενος υπουργός συνήθως αμφισβητούσε την προηγουμένη "μεταρρύθμιση" (έστω και αν ήταν υπουργός της ίδιας κυβέρνησης). Η «μεταρρύθμιση» είναι ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο και θλιβερό ελληνικό «προνόμιο» σε σύγκριση με όσα συμβαίνουν σε άλλες ανεπτυγμένες χώρες, στον όμιλο των οποίων φιλοδοξεί και η χώρα μας να ανήκει...

                                          

Αυτές οι λεγόμενες «μεταρρυθμίσεις» περιορίζονται συνήθως σε επιφανεια­κές λύσεις, αφού ως επί το πλείστον έχουν στο επί­κεντρο του ενδιαφέροντός τους τη δομή των εκπαιδευτικών δικτύων, τις εισαγωγικές εξετάσεις στο πανεπιστήμιο, τα συστήματα αξιολόγησης των μα­θητών και των εκπαιδευτικών (εντοπίζοντας σε αυτά τα αίτια και τα μέσα θερα­πείας των εκπαιδευτικών και οικο­νομικών κρί­σεων), την εκπόνηση γενικόλογων και κλειστών αναλυτικών προ­γραμ­μάτων συγκεντρω­τικού χαρακτήρα και, πάνω απ’ όλα, τον καθορι­σμό και την ορ­γάνωση της διδακτέας ύλης με τη συγγραφή σχολικών εγχειριδίων, που συνο­δεύονται από μερικές σύντομες οδηγίες για τον εκπαιδευτικό. Εκτός από ορισμένες εξαιρέσεις, παιδαγωγικά εμπνευσμένων σχολικών βιβλίων, το αποτέλεσμα ήταν ένα συνεχές ράβε- ξήλωνε, ένας θόρυβος για το αν θα πρέπει να γράφει αυτό ή εκείνο το βιβλίο της Ιστορίας, σε ποια σημεία του βρίσκονται οι σωστές απαντήσεις των εισαγωγικών εξετάσεων, πόσα χωριστά μαθήματα να προστεθούν ή να καταργηθούν, ποιες είναι οι σωστές απαντήσεις στις εισαγωγικές εξετάσεις κ.ά.

Εκείνο όμως που περιέργως διαφεύγει από τις περισσότερες μεταρρυθμίσεις, είναι ο βασικός μοχλός και καταλύτης της εκπαιδευτικής διαδικασίας: ο  δάσκαλος. Ως εκπαιδευτικός παράγοντας, δεν είχε μέχρι σήμερα σχεδόν καμία προτεραιότητα» .

Δηλαδή;

«Ο εκπαιδευτικός παρέμενε – και εξακολουθεί να παραμένει - στο περιθώριο του συστήματος, περιορι­σμέ­νος στο να ασκεί ένα ρόλο υπαλληλικό, χωρίς ου­σια­στικά εφόδια, χωρίς τη δυνατότητα να ανα­πτύσσει δημιουργικές πρωτο­βουλίες και να συμ­βάλλει δυναμικά στην παραγωγή της γνώσης από τους μαθητές και από τον ίδιο σε προωθημένα επίπεδα μάθησης με αναβαθμισμένες διδακτικές μεθοδολογίες και με δημιουργική αξιοποίηση της διαθέσιμης εκπαιδευτικής τεχνολογίας, σε αντίθεση με τις προσδοκίες που η πολιτεία και η κοινωνία έχουν από το σύγχρονο παιδαγωγικό του ρόλο. Είναι υπο­χρεωμένος να διδάσκει το περιεχόμενο που άλλοι έχουν επιλέξει γι’ αυτόν, χωρίς να έχει λάβει ποτέ μέρος σε καμία διαδικασία σχεδιασμού, επιλογής και ανάπτυξης του περιεχομένου αυτού. Η παροχή σε αυτόν σχολικών βιβλίων με ορισμένες άνωθεν οδηγίες διδασκαλίας, οι επίσημες ολιγοήμερες ενημερώσεις για τις τυχόν επιχειρούμενες αλλαγές και η ύπαρξη παροπλισμένων σχολικών συμβούλων (προϊόν και αυτοί του ίδιου συστήματος, με ελάχιστες θεσμικές δυνατότητες ουσιαστικής υποστήριξης του σχολείου), φαίνεται ότι θεωρούνταν αρκετές ενέργειες, για να κυλήσουν τα πράγματα «όπως-όπως».

Γιατί νομίζετε ότι συνέβαινε αυτό;

«Η παραμέληση του εκπαιδευτικού δεν συνέβαινε οπωσδήποτε εξαιτίας κά­ποιων συνειδητών και κατακριτέων προθέσεων των πολιτικών ηγεσιών, όσο εξαιτίας διαφόρων ιδεολογικών μυθευμάτων και άλλων εμποδίων, όπως οι εκάστοτε κυρίαρχες κοινωνικο-πολιτικές δομές και οι δυναμικές της αγοράς εργασίας, οι ατελείς επιστημονικές και εκπαιδευτικές εμπειρίες των θεσμοθετούντων και των εκπαιδευτικών σχεδιαστών, οι ταξικές και οι συντεχνιακές πιέσεις της εποχής, οι αυξημένες βλέψεις της ελληνικής οικογένειας για πανεπιστημιακή εκπαίδευση, η έλλειψη συνέχειας της εκπαιδευτικής πολιτικής, έρευνας, συνέργιας και συστημικής οργάνωσης των εκπαιδευτικών φορέων κ.ά.»

Υποστηρίζετε λοιπόν ότι ότι η αναβάθμιση των διδακτικών και παιδαγωγικών δεξιοτήτων και εμπειριών του δασκάλου δεν έχει ακόμη τύχει της δέουσας προσοχής και της προτεραιότητας που της αξίζει από την πολιτεία;

«Ακριβώς. Ό,τι και να κάνουν οι «μεταρρυθμιστές», τίποτε ουσιαστικό δεν θα αλλάξει, αν δεν αναβαθμιστεί η ποιότητα της μαθησιακής διαδικασίας μέσα στην τάξη, αν ο εκπαιδευτικός δεν μάθει – και δεν υποστηριχθεί κατάλληλα, να διδάσκει αλλιώς! Πέρασε ο καιρός που θεωρούσαμε ότι η μάθηση των μαθητών, αλλά και των ίδιων των εκπαιδευτικών, είναι μία μηχανική διαδικασία παροχής οδηγιών, μία διαδικασία μετάδοσης ή απλής αναπαραγωγής έτοιμων γνώσεων. Τώρα πλέον γνωρίζουμε ότι η μάθηση και η διδασκαλία είναι διαπραγμάτευση δυσνόητων εννοιών και ιδεών, είναι σχέση και επικοινωνία, είναι κατάθεση ψυχής. 

Εκπαιδευτικός: ο κρίσιμος καταλύτης της μάθησης

         Η συνέχεια του άρθρου στην alfavita.

θα συμφωνήσω απόλυτα με τον αξιότιμο καθηγητή κ. Αρ. Ράπτη θέλοντας να προσθέσω όμως στα λεγόμενά του και την εξής παράμετρο:

• την ευθύνη σ' όλη την εκπαιδευτική διαδικασία που φέρει ο ίδιος ο καθηγητής.                

Ο εκπαιδευτικός της πρωτ/θμιας ή δ/θμιας εκπαίδευσης σαν όλους τους άλλους επαγγελματίες (νομικούς, γιατρούς, οικονομολόγους...) οφείλει να ενημερώνεται, να επιμορφώνεται και να παρακολουθεί συνεχώς τις εξελίξεις σε εθνικό ή παγκόσμιο επίπεδο όσον αφορά τις μεθόδους και μέσα διδασκαλίας. Βρισκόμαστε στο 2010 και οι περισσότεροι από τους εκπαιδευτικούς το μοντέλο διδασκαλίας που ακουλουθούν είναι το ερβαρτιανο-την από καθέδρας διδασκαλία, δηλ. το δασκαλοκεντρικό μοντέλο. Αν θέλουμε να είμαστε πρωταγωνιστές ή έστω παρόντες στην εκπαιδευτική διαδικασία και όχι ουραγοί αυτής, θα πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε τη στάση μας απέναντι στην εκπαίδευση, ως φορείς αλλά και ως αποδέκτες αυτής. Ως εκπαιδευτικοί εκείνο που συμβουλεύω πρωτίστως να κάνουμε είναι αναστοχασμός-στα αγγλικά ο όρος είναι reflection. Είναι η διαδιακασία εκείνη που θα πρέπει να λαμβάνει χώρα στο τέλος της ημέρας και μετά το πέρας της διδασκαλίας. Η διαδικασία αυτή δεν μας είναι άγνωστη, ίσως αυτό που δεν γνωρίζουμε είναι η ορολογία. Είναι η διαδικασία κατά την οποία υποβάλω ερωτήσεις στον εαυτό μου του τύπου:

• Πως ήταν το μάθημα σήμερα;
• Συμμετείχαν όλοι οι μαθητές μου;
• Γιατί π.χ. αυτοί οι τρεις στο τελευταίο θρανίο δεν παρακολουθούν ποτέ το μάθημα;
• Τι μπορώ να αλλάξω στη συμπεριφορά μου ή στο μάθημά μου για να κερδίσω την προσοχή όλων;
• Γιατί μίλησα απότομα στον συνάδελφό που ήρθε να ζητήσει τη συμβουλή μου;
• κτλ...........

Αυτές οι απλές ερωτήσεις που μπορώ να υποβάλω στον εαυτό μου πραγματικά μπορεί να είναι βοηθητικές και σωτήριες καθώς έχουν το χαρακτήρα της αυτοβελτίωσης.