Οικονομία και ψυχολογία

Στην κρίση χρειάζεται ψυχραιμία

Οι τράπεζες στην Ελλάδα έχουν συσσωρεύσει το θυμό των πολιτών. Όχι άδικα. Στην εποχή της 15ετούς ανάπτυξης της χώρας οι ελληνικές τράπεζες πέτυχαν ιστορικά ποσοστά κερδοφορίας. Δεν μοιράστηκαν με κανέναν τα κέρδη τους. Άλλαξαν την νοοτροπία των Ελλήνων και τους μετέτρεψαν από αποταμιευτές σε δανειστές. Όλοι οι έλληνες μπορούσαν να έχουν οτιδήποτε ήθελαν, ανεξαρτήτως οικονομικής κατάστασης. Αυτοκίνητα, διακοπές, ηλεκτρικές συσκευές, ήταν όλα διαθέσιμα όχι όμως με αποταμίευση αλλά με τραπεζικό δανεισμό.

Η επέκταση του δανεισμού στις περιπτώσεις της Ιρλανδίας και της Ισλανδίας ήταν η αιτία της εισόδου του ΔΝΤ στην Ιρλανδία και της πτώχευσης της Ισλανδίας.

Η ύπαρξη επαρκούς ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα κάθε χώρας επηρεάζει το σύνολο της οικονομικής δραστηριότητας της. Παρά τη δανειακή επέκταση των Ελλήνων, ως νοικοκυριά εξακολουθούμε να έχουμε σχετικά με την Ε.Ε. χαμηλότερο επίπεδο δανεισμού. Κατά συνέπεια οι ελληνικές τράπεζες έχουν μια σχετικά υγιή σχέση καταθέσεων – δανείων.

Το πρόβλημα του ελληνικού τραπεζικού συστήματος πηγάζει από τη στενότητα του δημοσίου. Η υποβάθμιση των ομολόγων του ελληνικού δημοσίου αναγκάζει τις ελληνικές τράπεζες να δανείζονται δυσκολότερα και ακριβότερα στη διατραπεζική αγορά, αυξάνοντας με τον τρόπο αυτό το κόστος χρήματος στη χώρα. Αν η Ελλάδα που σήμερα έχει δημοσιονομικό πρόβλημα, ελλείμματος και χρέους, αντιμετωπίσει και τραπεζικό πρόβλημα τότε οι εξελίξεις θα είναι ανεξέλεγκτες και κανένα μέτρο ή πολιτική δεν θα αποτρέψει την πτώχευση.

Τα στατιστικά στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας είναι αποκαλυπτικά. Οι αποταμιεύσεις των ιδιωτών στην Ελλάδα μειώθηκαν μεταξύ του Οκτωβρίου του 2009 και του Οκτωβρίου 2010 κατά 10%, δείγμα ότι νοικοκυριά και επιχειρήσεις προσπαθούν να καλύψουν τις ανάγκες τους εν μέσω ύφεσης από τις αποταμιεύσεις τους ή μεταφέρουν τις καταθέσεις τους στο εξωτερικό. Η εσωτερική μείωση της ρευστότητας είναι μια δυσμενής εξέλιξη που καθιστά ευάλωτο το εγχώριο τραπεζικό σύστημα.

Η αύξηση της οικονομικής αβεβαιότητας έχει οδηγήσει πολλούς Έλληνες να σκέπτονται την απόσυρση των καταθέσεων τους και τη μεταφορά τους σε τράπεζες του εξωτερικού, τη μετατροπή τους σε χρυσό ή ακόμη και τη φύλαξη τους σε θυρίδες. Αν αυτό γίνει μαζικά τότε το ελληνικό τραπεζικό σύστημα θα καταρρεύσει. Ο κίνδυνος της μαζικής φυγής καταθέσεων από το ελληνικό τραπεζικό σύστημα δεν είναι απίθανος. Ήδη ξένοι οίκοι αξιολόγησης προαναγγέλλουν υποβαθμίσεις της πιστοληπτικής ικανότητας ελληνικών τραπεζών. Ο πανικός είναι κακός σύμβουλος και δημιουργείται όταν η ψυχολογία των οικονομικών μονάδων είναι κακή.

Στην παρούσα φάση η ψυχολογία παίζει πιο σημαντικό ρόλο ακόμη κι από τα ίδια τα οικονομικά δεδομένα για τη διάσωση ή μη της χώρας. Αν υιοθετήσουμε την καταστροφική φημολογία τότε είναι σίγουρο ότι εμείς με τις πράξεις μας θα προκαλέσουμε την οικονομική κατάρρευση της χώρας. Για να επιβιώσουμε θα πρέπει να εμπιστευτούμε το ελληνικό τραπεζικό σύστημα.

Θανάσης Ζεκεντές

Οικονομολόγος MSc – Αντιδήμαρχος Αταλάντης