Η κρίση μπορεί να γίνει ευκαιρία

Οι αρνητικές προσδοκίες υποθηκεύουν την ανάκαμψη

Η οικονομία δεν είναι μόνο παραγωγή και κατανάλωση προϊόντων και υπηρεσιών στην τιμή ισορροπίας. Είναι ταυτόχρονα επιχειρηματικό κλίμα και ψυχολογία αγοράς. Σήμερα όλοι οι βασικοί οικονομικοί δείκτες στη χώρα επιδεινώνονται. Η παραγωγή φθίνει, η ανεργία αυξάνει, η ύφεση βαθαίνει, ο πληθωρισμός αυξάνει. Με βάση αυτό το κλίμα παραγωγοί και καταναλωτές καλούνται να λάβουν τις επιχειρηματικές και καταναλωτικές αποφάσεις τους. Το δυστύχημα για την ελληνική οικονομία είναι ότι οι αρνητικές προσδοκίες υποθηκεύουν την προσπάθεια ανάκαμψης της χώρας.

Η μακροοικονομική θεωρία περιγράφει τη σπουδαιότητα των προσδοκιών στη μακροχρόνια εξέλιξη των οικονομικών μεγεθών. Οι Ορθολογικές Προσδοκίες κάνουν την υπόθεση ότι οι οικονομικές μονάδες (νοικοκυριά, επιχειρήσεις, κυβερνήσεις, οικονομικές ενώσεις) χρησιμοποιούν κατά τον άριστο τρόπο όλη τη διαθέσιμη πληροφόρηση, σχετικά με τις τρέχουσες κυβερνητικές πολιτικές αλλά και τις γενικότερες οικονομικές εξελίξεις, προκειμένου να προβλέψουν το μέλλον. Σύμφωνα με αυτή την θεωρία, μια μεταβολή στην νομισματική ή στη δημοσιονομική πολιτική θα μεταβάλλει τις προσδοκίες των παραγόντων της οικονομίας.

Δηλαδή, παραγωγοί και καταναλωτές λαμβάνουν σχεδόν όλες τις οικονομικές αποφάσεις τους έχοντας κατά νου τη διάσταση του χρόνου και την αβεβαιότητα που υπάρχει για το μέλλον. Συνεπώς, οι αποφάσεις αυτές βασίζονται σε κάποιες προσδοκίες ή προβλέψεις που έχουν οι οικονομικές μονάδες για τις μελλοντικές τιμές των σχετικών οικονομικών μεταβλητών.

Πρακτικά, η επιδείνωση του επιχειρηματικού κλίματος και η κακή ψυχολογία της αγοράς δημιουργούν ανατροφοδοτούμενες αρνητικές προβλέψεις που υπονομεύουν κάθε προσπάθεια ανάκαμψης της οικονομίας. Οι παραγωγοί προβλέποντας μείωση εσόδων, προληπτικά μειώνουν άμεσα την παραγόμενη ποσότητα, μειώνουν το προσωπικό τους και περιορίζουν τα έξοδα τους. Οι καταναλωτές προβλέποντας μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος τους, προληπτικά μειώνουν άμεσα την κατανάλωση τους, αναβάλουν για το μέλλον σημαντικές αγορές όπως αυτοκινήτου ή κατοικίας ακόμη κι αν έχουν στη διάθεση τους το αναγκαίο κεφάλαιο. Οι επιπτώσεις των αρνητικών προσδοκιών στην αγορά είναι χειρότερες ακόμη κι από τις αυξήσεις των φόρων και τις περικοπές των δημοσίων δαπανών.

Η ψύχραιμη και αντικειμενική θεώρηση της οικονομικής κατάστασης της χώρας είναι προϋπόθεση προκειμένου οι οικονομικές μονάδες να λάβουν τις σωστές αποφάσεις, απαλλαγμένες από αυτοτροφοδοτούμενες καταστροφικές προβλέψεις. Εάν αυτό δεν αλλάξει τότε οδηγούμαστε σε ένα καταστροφικό σπιράλ ύφεσης όπου οι επιχειρήσεις θα παγώσουν τις επενδύσεις τους και οι καταναλωτές θα ελαχιστοποιήσουν την κατανάλωση.

Για να αλλάξει το κλίμα πρέπει, μεταξύ άλλων, να γίνουν σαφή τα εξής:

α) Οι επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα μπορούν να συνεχιστούν καθώς η Ελλάδα είναι τελευταία σε εξαγωγές στην Ευρωζώνη, δηλαδή οι ελληνικές επιχειρήσεις μπορούν βασίσουν την επέκταση τους στην εξαγωγική δραστηριότητα τους, πράγμα το οποίο για πολλά χρόνια απέφυγαν στηριζόμενες στον προστατευτισμό και την διεκδίκηση με «πλάγιους» τρόπους υπερτιμολογημένων έργων του δημοσίου.

β) Οι καταναλωτές μπορούν να συνεχίσουν να καταναλώνουν προϊόντα και υπηρεσίες. Ωστόσο, πρέπει να επιλέγουν μόνο τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που έχουν πραγματικά ανάγκη και όχι τα αγαθά που τους προωθεί η διαφήμιση και ο μιμητισμός. Επίσης, κάθε καταναλωτής πρέπει να λαμβάνει σοβαρά υπόψη του το διαθέσιμο εισόδημα του και να καταναλώνει σύμφωνα με τις αντοχές του, χωρίς να καταφεύγει σε αλόγιστο δανεισμό, υποθηκεύοντας με τον τρόπο αυτό τη μελλοντική του κατανάλωση.

Η κρίση μπορεί να γίνει ευκαιρία. Ευκαιρία βιώσιμης ανάπτυξης για τις επιχειρήσεις και  ώριμης καταναλωτικής συμπεριφοράς για τους καταναλωτές. Βλέποντας τη θετική πλευρά των πραγμάτων δίνουμε ελπίδα ανάκαμψης στην ελληνική οικονομία.

Θανάσης Ζεκεντές

Οικονομολόγος MSc – Αντιδήμαρχος Αταλάντης